ၽိုၼ်တၢမ်းငဝ်းလၢႆးၵဝ်ႉငဝ်ႈသုၼ်ႇလႆႈၵူၼ်းၸိုင်ႈတႆး
ဝၼ်းထိ 25/8/2025
Download PDF >> Shan | Burmese | English | Thai
ၶႅပ်းႁၢင်ႈလၢဝ်ပွမ် ငဝ်းႁၢင်ႈတူင်ႉ ပိူင်းၼႄ ၵၢၼ်ၶုတ်းႁႄႈႁႃယၢပ်ႇ (Rare Earth) 19 တီႈၼႂ်းမိူင်းတႆး ပွတ်းဢွၵ်ႇ ပိုၼ်ႉတီႈ ၸုမ်းမိူင်းလႃး (NDAA) ၵုမ်းၵမ်ႁိမ်းမႄႈၼမ်ႉၶွင်
ၶႅပ်းႁၢင်ႈလၢဝ်ပွမ် လႄႈငဝ်းႁၢင်ႈတူင်ႉ (ဝီႊတီႊဢူဝ်ႊ) ပိူင်းၼႄဢွင်ႈတီႈၶုတ်းႁႄႈႁႃယၢပ်ႇ (Rare Earth) 19 တီႈ ၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈတပ်ႉသိုၵ်း ဢူၺ်းလီ တီႊမူဝ်ႊၶရေႊသီႊ ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ National Democratic Alliance Army (NDAA) သိုၵ်းမိူင်းလႃး ၵုမ်းၵမ် ၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းမိူင်းယွင်း ၸိုင်ႈတႆးပွတ်းဢွၵ်ႇ ႁၢင်ႇၵႆမႄႈၼမ်ႉၶွင် မွၵ်ႈ 40 ၵီႊလူဝ်ႊမႄႊတိူဝ်ႊ။
ၼႂ်းၶႅပ်းႁၢင်ႈလၢဝ်ပွမ် ပိူင်းၼႄဝႆႉမိူဝ်ႈၸဝ်ႉပီ 2021 ၼၼ်ႉမီးဢွင်ႈတီႈၶုတ်းႁႄႈႁႃယၢပ်ႇ 3 တီႈၵူၺ်းသေ 2 ဢွင်ႈတီႈသမ်ႉပေႃးႁၢမ်းၵႂႃႇယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ် ဢွင်ႈၶုတ်းႁႄႈ 3 တီႈၼႂ်းပီ 2021 ၼၼ်ႉ ဢမ်ႇလႆႈၼပ်ႉပႃး ၼႂ်း 19 တီႈၼႂ်းပီ 2025 ၼႆႉ။ လွင်ႈၼႆႉမၼ်းၼႄဝႃႈ လွင်ႈၶုတ်း ႁႄႈႁႃယၢပ်ႇၼမ်ၶိုၼ်ႈမႃးၶၼ်ၽႂ်းတေႉတေႉ ၼႂ်း ၶၢဝ်းတၢင်း 4 ပီပၢႆပူၼ်ႉမႃးၼႆႉၵူၺ်း။
မိူင်ၶုတ်းထွင်ႁႄႈႁႃယၢပ်ႇ တင်း 19 တီႈၼႆႉ ပိူင်ၽၢင်ႁၢင်ႈမၼ်းတိုၼ်းမိူၼ်ပိူင်ၽၢင်ႁၢင်ႈ မိူင်ၶုတ်းထွင် ႁႄႈ ႁႃယၢပ်ႇၼႂ်းၸႄႈမိူင်းၶၢင်လႄႈတိုၼ်းပဵၼ်လၢႆးထတ်းထွင်ဢဝ်ႁႄႈႁႃယၢပ်ႇ In-situ leaching ဢၼ်ၸႂ်ႉတိုဝ်း ထွင်ဢဝ်ယူႇၼႂ်းမိူင်းၶၢင်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ငဝ်းႁၢင်ႈတူင်ႉ ဢၼ်ၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ် ၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈ တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်း လႃး ၵုမ်းၵမ်ၶဝ်ဢွၵ်ႇၼႄဝႆႉတၢင်း ဢွၼ်ႊလၢႆႊ (Social Media) ၼၼ်ႉတိုၼ်းပဵၼ် လွၵ်းလၢႆးထတ်းထွင်ဢဝ် ႁႄႈႁႃယၢပ်ႇ In-situ leaching လႄႈၶိူင်ႈမႆႉၶိူင်ႈမိုဝ်း ႁူမ်ႈတင်းထူင်ၼပ်ႉႁူဝ်ႁဵင်ဢၼ်ပႃးၸွမ်း ထၢတ်ႈၵွင်ႉ (ၶႅမ်ႊ မိၵ်ႊၶိူဝ်ႊ) ထတ်းထွင် လႄႈႁူၺ်ႈလွႆ ဢၼ်ဢဝ်တေႃႈယၢင်ၸႂ်ႉ တႃႇဢဝ်ထၢတ်ႈၵွင်ႉ (ၶႅမ်ႊမိၵ်ႊၶိူဝ်ႊ) သႂ်ႇၼၼ်ႉ မႃးဝၢင်းဝႆႉၸွမ်းၼိူဝ်လိၼ် တၢပ်ႈလွႆၼၼ်ႉယူႇ။
ထၢင်ၶုတ်းႁႄႈႁႃယၢပ်ႇတင်းမူတ်း 16 ထၢင်ၼႆႉ တိုၵ်ႉသိုပ်ႇႁဵတ်းၵၢၼ်ထတ်းထွင်ဢဝ်ႁႄႈမၼ်းယူႇ ၵွပ်ႈဝႃႈ လႆႈႁၼ်ၼႂ်းထၢင်ၼၼ်ႉမီးၵၢၼ်ထတ်းထွင်၊ တႃႇထႅင်ႈသၢမ်ဢွင်ႈတီႈတႄႉ မိူဝ်ႈ ၼႂ်းလိူၼ်မေႇ ပူၼ်ႉမႃးတိုၵ်ႉ သိုပ်ႇႁဵတ်းသၢင်ႈယူႇ၊ လွင်ႈၼႆႉၸၢင်ႈၼႄလႆႈဝႃႈပဵၼ်ထၢင်မိူင်ႁႄႈၵွပ်ႈဝႃႈ မၼ်းမူၼ်းမူၼ်းသေ ယႆၵၼ်ဝႆႉ ၽွင်းတိုၵ်ႉႁဵတ်းသၢင်ႈ။
မိူင်ထၢင်ၶုတ်းႁႄႈၼႆႉ ၵမ်ႈၼမ်မီးဝႆႉၸွမ်းပိုၼ်ႉတီႈၼိူဝ်သၼ်လွႆသုင် (သုင်ၼိူဝ်ၼမ်ႉပၢင်ႇ 4,000-5,000 ထတ်း) ယူႇႁၢင်ႇၵႆလႅၼ်လိၼ်ၶႄႇမွၵ်ႈ 4 ၵီႊလူဝ်ႊမႄႊတိူဝ်ႊ။ ၼမ်ႉၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈၼႆႉတႄႉ လႆၶဝ်ႈၼႂ်းမႄႈ ၼမ်ႉၼပ်း ဢၼ်လႆၵႂႃႇၼႃႈတၢင်းၸၢၼ်းသေ လႆၶဝ်ႈမႄႈၼမ်ႉလူၺ် ဢၼ်ၶိုၼ်းသိုပ်ႇလႆၶဝ်ႈမႄႈၼမ်ႉၶွင်။ ထၢင်မိူင်သီႇတီႈၵူၺ်းဢၼ်ယူႇၼိူဝ်လွႆ တၢင်းၸၢၼ်းမႄႈၼမ်ႉလူၺ် သေၼမ်ႉလႆၵႂႃႇၼႃႈတၢင်းႁွင်ႇ ယဝ်ႉ ၶိုၼ်း လႆၶဝ်ႈၼမ်ႉလူၺ်။
မႄႈၼမ်ႉလူၺ်ၼႆႉလႆၶဝ်ႈၸူး မႄႈၼမ်ႉၶွင် တီႈသူပ်းလူၺ် ဢၼ်တေႃႇၼႃႈၵၼ်တင်း ၸႄႈတွၼ်ႈ လူင် ၼမ်ႉထႃး မိူင်းလၢဝ်း ယူႇတၢင်းၸဵင်ႇႁွင်ႇဝၼ်းဢွၵ်ႇ ႁၢင်ႇၵႆသၢမ်ၸဵင်ႇၶမ်း တီႈမႄႈၼမ်ႉမႃးၶွႆႈၵၼ် မွၵ်ႈ 125 ၵီႊလူဝ်ႊမႄႊတိူဝ်ႊ တီႈဢၼ်လႅၼ်လိၼ်လၢဝ်း၊ ထႆးလႄႈမၢၼ်ႈမႃးၶွႆႈၵၼ်။
မိူင်ထၢင်ႁႄႈႁႃယၢပ်ႇ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ယူႇၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈၼႃႈလိၼ်ၶိုၵ်ႉတွၼ်း မၢႆ 4 ဢၼ်တပ်ႉသိုၵ်းဢူၺ်းလီ တီႊမူဝ်ႊၶရေႊသီႊၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ (NDAA) မိူင်းလႃးၵုမ်းၵမ် တင်ႈတႄႇၵိုတ်းသိုၵ်းၸွမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈမႃး မိူဝ်ႈပီ 1989။
ၼွၵ်ႈသေႁႄႈႁႃယၢပ်ႇယဝ်ႉ ယင်းမီးၵၢၼ်ၶုတ်းႁႄႈတၢင်ႇမဵဝ်းၸွမ်းသၢႆမႄႈၼမ်ႉလူၺ် လႄႈႁဵတ်းႁႂ်ႈ ၼမ်ႉ ၶုၼ်ႇထႅင်ႈ။ ထၢင်မိူင်ႁႄႈႁႃယၢပ်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ယူႇၼႃႈတၢင်းတူၵ်း ႁၢင်ႇၵႆလၢႆၵီႊလူဝ်ႊမႄႊတိူဝ်ႊၵူၺ်း မီး မိူင် ႁႄႈမႅင်ႊၵႃႊၼိတ်ႊ ဢၼ်မီးၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈ ယိုတ်ႈယၢဝ်းတႃႇ 8 ၵီႊလူဝ်ႊမႄႊတိူဝ်ႊၸွမ်းသၼ်လွႆ သေ ပဵၼ် လႅၼ်လိၼ်တိတ်းၸပ်းမိူင်းၶႄႇ။ မိူဝ်ႈပီ 2006 ၼၼ်ႉ ၸုမ်းပူၵ်းပွင်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈလႃးႁူႇ Lahu National Development Organization (LNDO) ၶဝ်ပိုတ်ႇၼႄ ၵၢၼ်ၶုတ်းႁႄႈမႅင်ႊၵႃႊၼိတ်ႊ ၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈ ၼႆႉ မီးၵူၼ်း ႁဵတ်းၵၢၼ်ၶႄႇ 1,000 ပၢႆၶဝ်မႃးႁဵတ်းသေမီးလွင်ႈတုမ်ႉတိူဝ်ႉ သၽႃဝ ၾိင်ႈတိုၼ်းလႄႈ ပၢႆးယူႇလီ ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈ လၢႆလၢႆဝၢၼ်ႈ ၸိူဝ်းပဵၼ်ပီႈၼွင်ႉဢႅၼ်ႇလႄႈလွႆလႃႉ ၵူၼ်းၸႃႇတိၵိုၵ်းမိူင်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉတေႉတေႉ။ ပူၼ်ႉမႃး 20 ပၢႆၼႆႉ မီးလွင်ႈၶႂၢၵ်ႈၶုတ်းႁႄႈမႅင်ႊၵႃႊၼိတ်ႊ ၵႂၢင်ႈၶႂၢင်သေ ၼမ်ႉၶူၺ်ၶီႈလိၼ် ၸိူဝ်းၼၼ်ႉလႆၶဝ်ႈထူမ် တၢင်းၸၢၼ်း ၶဝ်ႈၸူးမႄႈၼမ်ႉလူၺ်။
မိူဝ်ႈဝၼ်းထိ 7/8/2025 ၼၼ်ႉၽွင်းလူင်မိူင်းတႆး ဢွင်ႇဢွင်ႇ ဢၼ်သိုၵ်းမၢၼ်ႈ တႅင်ႇတင်ႈၶိုၼ်ႈမႃး ၽူႈၵွၼ်းတိူင်း သၢမ်ၸဵင်ႇ ၸွမ်ႁၢၼ် ၸူဝ်းလၢႆႇ လႄႈ ၸုမ်းၸိူဝ်း ၵႂႃႇလေႇယဵမ်ႈ ဝဵင်းမိူင်းလႃး ဢၼ်ပဵၼ်ၽၵ်းတူသဵၼ်ႈ တၢင်းၵႃႉၶၢႆတေႃႇမိူင်းၶႄႇသေ ႁူပ်ႉထူပ်းဢုပ်ႇဢူဝ်းၸွမ်းၸုမ်းၽူႈၼမ်းမိူင်းလႃး။ လွင်ႈႁူပ်ႉထူပ်းဢုပ်ႇ ဢူဝ်းသင်ၼႆတႄႉ ဢမ်ႇမီးလွင်ႈပိုတ်ႇၽိူၺ်။ ဢွၼ်တၢင်းၼၼ်ႉ ဝၼ်းထိ 6/8/2025 ၸုမ်းၽွင်းလူင် မိူင်းတႆး ဢၼ်သိုၵ်းမၢၼ်ႈ တႅင်ႇတင်ႈၼႆႉၵႂႃႇႁူပ်ႉၸုမ်းသိုၵ်း ဝ UWSA တီႈမိူင်းပွၵ်ႉလႄႈ ပၢင်သၢင်း ၼႃႈတီႈသိုၵ်း ဝ ပွတ်းၼိူဝ်ၵုမ်းၵမ်။
ၵပ်းသိုပ်ႇတွင်ႈထၢမ်
ယိင်းလႅင်းႁၢၼ် +1 825 425 4099 Signal (မၢၼ်ႈ)
ယိင်းႁွမ် +44 7418 602 464 Signal (ထႆး)
ၸၢႆးႁၵ်ႉၸႅတ်ႈ +1 343 304 5332 Signal (ဢင်းၵိတ်း၊ တႆး)