ၽိုၼ်တၢမ်းငဝ်းလၢႆးၵဝ်ႉငဝ်ႈသုၼ်ႇလႆႈၵူၼ်းၸိုင်ႈတႆး
ဝၼ်းထိ 19/6/2025
ၶႅပ်းႁၢင်ႈလၢဝ်ပွမ်ပိုတ်ႇၼႄၵၢၼ်ၶႂၢၵ်ႈၶုတ်းႁႄႈႁႃယၢပ်ႇ ၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈမိူင်းပွၵ်ႉၼႃႈတီႈသိုၵ်းဝ UWSA ပွတ်း ၼိူဝ် ၵုမ်းၵမ်
Download PDF >>> Shan | Burmese | English | Thai
ၶႅပ်းႁၢင်ႈလၢဝ်ပွမ် ပိုတ်ႇၽိူၺ်ၼႄလွင်ႈ မီးဢွင်ႈတီႈၶုတ်းႁႄႈႁႃယၢပ်ႇ (rare earth) ၼမ်ၶိုၼ်ႈမႃးထႅင်ႈ ပႅတ်ႇ ပုၼ်ႈပၢႆ တင်ႈတႄႇပီ 2015 ၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈမိူင်းပွၵ်ႉၼႃႈတီႈသိုၵ်းဝ United Wa State Army (UWSA) ပွတ်းၼိူဝ် ၵုမ်းၵမ် ၸွမ်းလႅၼ်လိၼ်တႆး-ၶႄႇသေ မိူၼ်မီးလွင်ႈၵွင်ႉသၢၼ်ႊၶူၼ်းၶဝ်ႈသၢႆမႄႈၼမ်ႉ။
ၼႂ်းပီ 2015 ၼၼ်ႉ ဢွင်ႈတီႈၵၢၼ်ၶုတ်းႁႄႈႁႃယၢပ်ႇမီးသၢမ်တီႈၵူၺ်းၼႂ်းမိူင်းပွၵ်ႉ။ ထိုင်လိူၼ် ၾႄႊၾေႃႊ ဝႃႊရီႊ 2025 မႃးၶႅပ်းႁၢင်ႈလၢဝ်ပွမ်ပိုတ်ႇၼႄဢွင်ႈတီႈၶုတ်းႁႄႈႁႃယၢပ်ႇၽႄႈလူင်ၵႂႃႇ ၸွမ်းလွႆ ဢၼ်မီး တၢင်း ၸၢၼ်းဝဵင်းမိူင်းပွၵ်ႉမီး 26 ဢွင်ႈတီႈ။ ဢွင်ႈၶုတ်းႁႄႈႁႃယၢပ်ႇ သၢမ်တီႈ ႁၢင်ႇယၢၼ်ၵႆ ဝဵင်းမွၵ်ႈ 3-4 ၵီႊ လူဝ်ႊမႄႊတိူဝ်ႊၵူၺ်း။
ပိူင်ၽၢင်ႁၢင်ႈဢွင်ႈတီႈၶုတ်းမိူင်ႁႄႈ ႁိမ်းမိူင်းပွၵ်ႉၼႆႉ မီးထၢင်/ဢၢင်ႇၼမ်ႉမူၼ်းမူၼ်းၶပ်ႉယႆၵၼ်ဝႆႉလႄႈ တိုၼ်းမိူၼ်ပိူင်ၽၢင်ႁၢင်ႈၵၢၼ်ၶုတ်းႁႄႈႁႃယၢပ်ႇတီႈၸႄႈမိူင်းၶၢင် ဢၼ်ၸႂ်ႉလၢႆး “In Situ leaching” ပိူဝ်ႈ ထတ်းထွင်ယႅၵ်ႈဢဝ်ႁႄႈႁႃယၢပ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ငဝ်းႁၢင်ႈတူင်ႉ (Video) ဢၼ်ၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်ၼႂ်း ပိုၼ်ႉ တီႈ ႁိမ်းမိူင်းပွၵ်ႉၶဝ်ပိုၼ်ၽႄ တၢင်းဢွၼ်ႊလၢႆႊ ၼၼ်ႉၵေႃႈ တိုၼ်းၼႄ ၸႅင်ႈလႅင်းဝႃႈၸႂ်ႉတိုဝ်းလၢႆး “In Situ leaching”ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
လၢႆး “In Situ leaching” ၼႆႉပဵၼ်လၢႆးဢၼ်ၸႂ်ႉၵွင်ႉသၢၼ်ႊ (ၶႄႊမိၵ်ႊၶိူဝ်ႊ)ထွၵ်ႇသႂ်ႇၼႂ်းတေႃႈဢၼ်တေႃႇ လူင်းတၢင်းႁူၺ်ႈလွႆ တႃႇထွင်လၢင်ႉဢဝ်ႁႄႈႁႃယၢပ်ႇဢွၵ်ႇ။ ဝၢႆးၼၼ်ႉ ၵွင်ႉသၢၼ်ႊ (ၶႄႊမိၵ်ႊၶိူဝ်ႊ) ဢၼ် ၸိူမ်ႈယၢႆႈဢွၵ်ႇယဝ်ႉၼၼ်ႉၶိုၼ်းဢဝ်သူင်ႇၶဝ်ႈၵႂႃႇၼႂ်းတေႃႈသေသႂ်ႇၶဝ်ႈၼႂ်းထၢင်ဢၢင်ႇယႂ်ႇၵႂၢင်ႈမူၼ်း တီႈ ဢၼ် တေဢဝ်ၵွင်ႉသၢၼ်ႊ (ၶႄႊမိၵ်ႊၶိူဝ်ႊ) သႂ်ႇလေႃးထႅင်ႈ ပိူဝ်ႈတႃႇယၢႆႈဢဝ်ႁႄႈႁႃယၢပ်ႇ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၶၵ်ႉ ၵၢၼ်ၶုတ်းႁႄႈဢၼ်ၼႆႉ မၼ်းပဵၼ်လွင်ႈယႃႉလု ၶူဝ်းတိုၼ်းသၽႃဝႁၢဝ်ႉႁၢဝ်ႉႁႅင်းႁႅင်း၊ ႁဵတ်းႁႂ်ႈမီးၵွင်ႉ သၢၼ်ႊ ၶူၼ်းၶဝ်းတိတ်းၸွမ်းၼိူဝ်လိၼ် လႄႈမႄႈၼမ်ႉ၊ ႁဵတ်းႁႂ်ႈ ပဵၼ်ၽေးၶဵၼ်တေႃႇပၢႆးယူႇလီလႄႈ ၵၢၼ် ႁႃၵိၼ်လဵင်ႉတွင်ႉ ၵူၼ်းမိူင်းၸိူဝ်းယူႇတွၼ်ႈတၢင်းတႂ်ႈမိူင်ၶုတ်းႁႄႈၼႆႉယဝ်ႉ။
မိူင်ၶုတ်းႁႄႈႁႃယၢပ်ႇဢၼ်ၼိုင်ႈ (တႄႇဝၢႆးပီ 2022) မီးဝႆႉတၢင်းၸၢၼ်းဝဵင်းမိူင်းပွၵ်ႉ ႁၢင်ႇၵႆဝဵင်း 3 ၵီႊလူဝ်ႊ မႄႊတိူဝ်ႊၵူၺ်း၊ ယူႇတၢင်းၶၢင်ႈၼမ်ႉၽၢႆဢၼ်လႆၶိုၼ်ႈတၢင်းၼိူဝ် လတ်းၽၢၼ်ႇတူင်ႈႁႆႈၼႃး ၵူၼ်းမိူင်း ၸွမ်းသၢပ်ႇဝဵင်း။ ၵွပ်ႈၼၼ်ၼမ်ႉၽၢႆလႄႈၵႄးၼမ်ႉႁွင်ႈ ၼမ်ႉႁူၺ်ႈၸွမ်းၼၼ်ႉတိုၼ်းၸၢင်ႈမီးၽေးၶဵၼ် ၵွင်ႉသၢၼ်ႊ၊ ပီႈၼွင်ႉၵူၼ်းမိူင်းၸိူဝ်းယူႇၸွမ်းသၢႆၼၼ်ႉတိုၼ်းၸၢင်ႈမီးၽေးၶဵၼ်တၢင်းပၢႆးယူႇ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
မိူဝ်ႈၾူၼ်လူင်လူမ်းလူင် ထၢႆႊၽုၼ်ႊယႃႊၵီႊ (Typhoon Yagi) ထူဝ်းပတ်ႉၼႂ်းလိူၼ်သႅမ်ႊထႅမ်ႊပိူဝ်ႊ ပီၵၢႆၼၼ်ႉ ၼႂ်းၵၢင်ဝဵင်းမိူင်းပွၵ်ႉၺႃးၼမ်ႉၸွမ်းႁူၺ်ႈၸွမ်းလွႆ ႁိမ်းႁွမ်းလႆ ၼွင်းထူမ်ႈ ဢၼ်ဢမ်ႇယၢမ်ႈ မီးမႃးသေပွၵ်ႈ။ ၼမ်ႉၼွင်းၶိုၼ်ႈသုင်ထိုင်သၢမ်ထတ်းသေ တိုၼ်းၸၢင်ႈမီးပႃးၼမ်ႉၵွင်ႉသၢၼ်ႊ တီႈမိူင် ႁႄႈႁႃယၢပ်ႇမႃးၸွမ်း၊ ဝၢႆးၼၼ်ႉသၢမ်ဝၼ်းၼမ်ႉၶိုၼ်းယူပ်ႈလူင်းၵႂႃႇ။
မိူင်ႁႄႈတီႈမိူင်းပွၵ်ႉၼႆႉ မီးယူႇဝႆႉၼႂ်းၵႄႈထုင်ႉသၢႆမႄႈၼမ်ႉယႂ်ႇလူင် ၼႂ်းၸိုင်ႈတႆးပွတ်းဢွၵ်ႇ- ပဵၼ်မႄႈၼမ်ႉ ၶူင်းလႄႈမႄႈၼမ်ႉၶွင်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၼမ်ႉတီႈမိူင်ၶုတ်းႁႄႈၼၼ်ႉလႆၵႂႃႇၼႃႈတၢင်းတူၵ်းၶဝ်ႈမႄႈၼမ်ႉၶႃ ဢၼ်ၶိုၼ်းလႆၶဝ်ႈမႄႈၼမ်ႉၶူင်းၼႂ်းမိူင်းတႆး ဢမ်ႇၼၼ်လႆၵႂႃႇၼႃႈတၢင်းဢွၵ်ႇၶဝ်ႈၸူးမႄႈၼမ်ႉလူၺ် ဢၼ် သိုပ်ႇ လႆၶဝ်ႈမႄႈၼမ်ႉၶွင် တီႈလႅၼ်လိၼ်တႆး-လၢဝ်းၸၢပ်ႈၵၼ်။ ၵွပ်ႈၼၼ်လႄႈ ၼမ်ႉၵွင်ႉသၢၼ်ႊ ၸိူဝ်း ၼႆႉ တိုၼ်းဢမ်ႇၵႂႃႇတုမ်ႉတိူဝ်ႉမိူင်းၶႄႇသင်။
ၵၢၼ်ၶုတ်းႁႄႈႁႃယၢပ်ႇႁိမ်းမိူင်းပွၵ်ႉ ၼႆႉတိုၼ်းဢမ်ႇပႃးၼႂ်းသၢႆမၢႆတၢင်းၵၢၼ်ဢၼ်လႆႈၶႂၢင်ႉၶုတ်း ၶွင် ၶွင်ႊ သီႊသိုၵ်းမၢၼ်ႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ မိူဝ်ႈၼႂ်းလိူၼ်ၼူဝ်ႊဝႅမ်ႊပိူဝ်ႊ 2021 (ပဵၼ်သၢႆမၢႆဢၼ်ပိုတ်ႇၼႄ ၵူၼ်းမိူင်း ဢၼ်လိုၼ်းသုတ်း)။ ၼႆႉတိုၼ်းပဵၼ်ၵၢၼ်ၸတ်းၵၢၼ်ၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈၵမ်းသိုဝ်ႈ ၼႂ်းၵႄႈ သိုၵ်းဝ UWSA လႄႈၶႄႇ ဢၼ်ပွႆႇႁႂ်ႈၶွမ်ႊပၼီႊ ၶုတ်းမိူင်ႁႄႈၶႄႇၶဝ် မႃးယႃႉဢဝ်ၶူဝ်းတိုၼ်းသၽႃဝ မိူင်းႁဝ်းသေ တေႃႉ ဢဝ် ႁႄႈႁႃယၢပ်ႇၵႂႃႇတၢင်းလႅၼ်လိၼ်ၶႄႇ ဢၼ်ဢမ်ႇမီးၸဝ်ႈၼႃႈတီႈမၢၼ်ႈ ၼႄႇပျီႇတေႃႇ ၸၢင်ႈမႃး ၶဝ်ႈ ၸိမ်ၸွမ်းသင်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ဢၼ်ပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ်တၢင်းၼႃႈလိၼ်သိုၵ်းဝ ပွတ်းၸၢၼ်းၸွမ်းလႅၼ်လိၼ်ထႆး ၼႆႉ ပဵၼ်လွင်ႈဢၼ် သိုၵ်း မၢၼ်ႈၵေႃႈတိုၵ်ႉမီးယူႇၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈသေ မီးၵဵၵ်ႉ(လၢၼ်ႇ) ၵူတ်ႇထတ်း ဢမ်ႇဝႃႈၶူဝ်းတိုၼ်းသၽႃဝ သင်တေ လႆႈၽၢၼ်ႇလၢၼ်ႇ ၵူတ်ႇထတ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈယဝ်ႉၵွၼ်ႇ ၸင်ႇၸၢင်ႈဢဝ် တေႃႉသူင်ႇဢွၵ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈ ၼၼ်လႄႈ ၵၢၼ်ၶုတ်းႁႄႈႁႃယၢပ်ႇႁိမ်းမႄႈၼမ်ႉၵူၵ်း ၼႂ်းမိူင်းယွၼ်း မိူင်းသၢတ်ႇပွတ်းၸၢၼ်း ၼၼ်ႉၸဝ်ႈ ၼႃႈတီႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈတိုၼ်းမီးလွင်ႈၵဵဝ်ႇၶွင်ႈၸွမ်း။
မိူင်းပွၵ်ႉၼႆႉ ပဵၼ်ဝဵင်းယႂ်ႇသုတ်းထူၼ်ႈသွင် ၼႂ်းၼႃႈတီႈသိုၵ်းဝ UWSA၊ တင်ႈယူႇတၢင်းၸဵင်ႇၸၢၼ်းဝၼ်း ဢွၵ်ႇဝဵင်းပၢင်သၢင်း ဝဵင်းလူင်သိုၵ်းဝ UWSA ႁၢင်ႇၵႆၵၼ်မွၵ်ႈ 25 ၵီႊလူဝ်ႊမႄႊတိူဝ်ႊ။ မိူဝ်ႈဢွၼ်တၢင်း ပဵၼ်ဝၢၼ်ႈဢွၼ်ႇ ဢၼ်ၵႃႉၶၢႆ ႁဵတ်းၵၢၼ်ၽုၵ်ႇသွမ်ႈလဵၵ်ႉလဵၵ်ႉဢွၼ်ႇသေ ၵူၼ်းမိူင်းၵမ်ႈၼမ်ပဵၼ်လႃးႁူႇ လႄႈတႆး၊ ပူၼ်ႉမႃးၶၢဝ်းတၢင်းႁိမ်းႁွမ်းမွၵ်ႈ သိပ်းပီၼႆႉၵူၺ်း ၵၢၼ်လူင်းတိုၼ်းၶႄႇ တႄႇမႃးပဵၼ်ႇဢဝ် မိူင်းပွၵ်ႉ ပဵၼ်ဝဵင်းဢၼ်ၶိုတ်းၸၼ်ႉဝဵင်း ပဵၼ် “ပိုၼ်ႉတီႈပူၵ်းပွင်ၶိုၵ်ႉတွၼ်း” (Special Development Zone) ၼႆသေ မီးတိုၵ်းယႂ်ႇတိုၵ်းသုင်လူင်မႃးတင်းၼမ်တင်းလၢႆ။
မိူၼ်ဢၼ်ယၢမ်ႈလၢတ်ႈၼႄဝႆႉၼႂ်းၽိုၼ်ႁၢႆးငၢၼ်း ၵဝ်ႉငဝ်ႈသုၼ်ႇလႆႈၵူၼ်းၸိုင်ႈတႆး ၼႂ်းၽိုၼ် “ၶမ်မိူင်း ငရၢႆး” ၼႆၼၼ်ႉ မိူင်းပွၵ်ႉၼႆႉ ပဵၼ်မိူင်းဢၼ်လမ်ႇလွင်ႈ ၼႂ်းၵၢၼ်ယွၵ်ႇပႅတ်ႉလႅၼ် ၵိၼ်ငိုၼ်းၵၼ်တၢင်း ဢွၼ်ႊလၢႆႊ ၼႂ်းၼႃႈတီႈသိုၵ်းဝ UWSA ဢွၼ်တၢင်းၶႄႇတေၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉႁူင်းၵၢၼ် ပႅတ်ႉယွၵ်ႇလႅၼ် ၸွမ်း လႅၼ် တႆး-ၶႄႇ ၼႂ်းႁၢင်ပီ 2023။
တွင်ႈထၢမ်
ၸၢႆးႁေႃသႅင် + 66 94 728 6696 Signal (တႆး, ဢင်းၵိတ်း)
ယိင်းလႅင်းႁၢၼ် + 1 825 425 4099 Signal (မၢၼ်ႈ)
ယိင်းႁွမ် + 44 7418 602 464 Signal (ထႆး)