ၻရူၼ်ႊသိုၵ်းမၢၼ်ႈလႄႈသဵၼ်ႈတၢင်းမႂ်ႇႁဵတ်းႁႂ်ႈၵူၼ်းပၢႆႈၽေးၸွမ်းလႅၼ်လိၼ်တႆး-ထႆးၵူဝ်ႁႄ

ၽိုၼ်တၢမ်းငဝ်းလၢႆးၵဝ်ႉငဝ်ႈသုၼ်ႇလႆႈၵူၼ်းၸိုင်ႈတႆး

ဝၼ်းထိ 4/10/2018

ၻရူၼ်ႊသိုၵ်းမၢၼ်ႈလႄႈသဵၼ်ႈတၢင်းမႂ်ႇႁဵတ်းႁႂ်ႈၵူၼ်းပၢႆႈၽေးၸွမ်းလႅၼ်လိၼ်တႆး–ထႆးၵူဝ်ႁႄ

လွင်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈပွႆႇၻရူၼ်ႊပွၵ်ႈဢွၼ်တၢင်းသုတ်းၶိုၼ်ႈၸွမ်းႁိမ်းႁွမ်းပၢင်သဝ်းၵူၼ်းပၢႆႈၽေးလွႆလမ်ဢၼ်မီးၸွမ်းလႅၼ်လိၼ်ၵဵင်းမႆႇၸိုင်ႈထႆးပွတ်းႁွင်ႇတင်းၵၢၼ်ႁဵတ်းသဵၼ်ႈတၢင်းမႂ်ႇၶိုၵ်ႉၶမ်ႇဢၼ်လုၵ်ႉတၢင်းမိူင်းထႃးသူႇၸူးမႄႈၼမ်ႉၶူင်းၸမ်တေယဝ်ႉၼၼ်ႉႁဵတ်းႁႂ်ႈၵူၼ်းပၢႆႈၽေးလွမ်ၵူဝ်ၽေးသိုၵ်းဢၼ်ၸၢင်ႈၶဝ်ႈမႃးၸမ်။

မိူဝ်ႈဝၼ်းထိ 16/09/2018 ပူၼ်ႉမႃးၼၼ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈၶလယ 293 ပွႆႇၻရူၼ်ႊဢၼ်ၼိုင်ႈၶိုၼ်ႈၸွမ်းလႅၼ်လိၼ်။ဝၼ်းထိ 23/09/2018 သိုၵ်းမၢၼ်ႈတပ်ႉၼၼ်ႉၼင်ႇၵဝ်ႇၶိုၼ်းပွႆႇၻရူၼ်ႊၶိုၼ်ႈၸွမ်းႁိမ်းႁွမ်းသၢႆသိုၵ်းၵႃးၸဵတ်းလမ်းဢၼ်ၵႅမ်ၸွမ်ႁၢၼ်ၶိၼ်ႇလၢႆႇၽူႈၵွၼ်းတိူင်းသိုၵ်းသၢမ်ၸဵင်ႇမႃးတီႈပၢင်သဝ်းတပ်ႉၶလယ 249 ဢၼ်ပၵ်းဝႆႉတီႈမိူင်းတေႃႉ။

ၻရူၼ်ႊၼၼ်ႉပွႆႇၶိုၼ်ႈၸွမ်းပိုၼ်ႉတီႈဢၼ်ၶွင်ႇသီႇဢဝ်ၶိုၼ်းၸိုင်ႈတႆး/တပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး (RCSS/SSA) ၵုမ်းၵမ်သေပဵၼ်တပ်ႉဢၼ်ဢဝ်ႁူမ်ႇလူမ်ႇပၼ်ၵူၼ်းပၢႆႈၽေး 200 ပၢႆၸိူဝ်းပိုင်ႈဢိင်ယူႇသဝ်းတီႈပၢင်သဝ်းၵူၼ်းပၢႆႈၽေးလွႆလမ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

လႅၼ်လိၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉမီးယူႇဝႆႉပႃႈတႂ်ႈမိူင်းထႃးၸႄႈဝဵင်းမိူင်းတူၼ်သေပဵၼ်ပိုၼ်ႉတီႈဢၼ်သိုၵ်း မၢၼ်ႈ လႄႈသိုၵ်း ဝႃႉ UWSA သိုပ်ႇၽိူမ်ႉထႅမ်ႁႅင်းသိုၵ်းၶဝ်ႈပၵ်းဝႆႉၽွင်းပူၼ်ႉမႃးလၢႆပီၼၼ်ႉယဝ်ႉပဵၵ်ႉသမ်ႉ RCSS/SSA ပဵၼ် ၸုမ်းဢၼ်လူင်းလၢႆးမိုဝ်းၵိုတ်းယိုဝ်းဝႆႉမိူဝ်ႈပီ 2011 လႄႈပဵၼ်ၸုမ်းဢၼ်လူင်းလၢႆးမိုဝ်းၵိုတ်းတူဝ်ႈမိူင်း (NCA) မိူဝ်ႈပီ 2015 ၼၼ်ႉၵေႃႈယဝ်ႉ။ၼႂ်းၶေႃႈလႆႈၸႂ်တူၵ်းလူင်းၵိုတ်းယိုဝ်းၵၼ်ၼၼ်ႉမီးပႃးဝႆႉဝႃႈပၼ် RCSS/SSA ပၵ်းငဝ်ႈၸိုင်ႈၼႂ်းမိူင်းထႃး (ႁူဝ်မိူင်းထိုင်တွၼ်ႈတၢင်းတူၵ်းၵေႃႈပႃး) ဝႃႈၼႆသေတႃႉၵူၺ်းၵႃႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈဢမ်ႇ တွၼ်ႉ ထွၼ်သိုၵ်းၶဝ်ဢွၵ်ႇသေပွၵ်ႈလႄႈၶေႃႈတူၵ်းလူင်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉဢမ်ႇၸၢင်ႈႁဵတ်းသၢင်ႈပဵၼ် ၼမ်ႉပဵၼ် တူဝ်မႃး။ၼႂ်းၶၢဝ်းယၢမ်းလဵဝ်ၵၼ်သိုၵ်းဝႃႉUWSA ၵေႃႈၶႂၢၵ်ႈတပ်ႉပၵ်းသဝ်းၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈၼႆႈသေ မိူဝ်ႈလဵဝ်မီးတပ်ႉ ဢွၼ်ႇ တပ်ႉဢိတ်းမွၵ်ႈ 40 ၸွမ်းၶွပ်ႇလႅၼ်လိၼ်ၼႂ်းၵႄႈလၵ်းတႅင်ႇပဵင်းလူင်လႄႈၼႃႈတၢင်းဢွၵ်ႇလွႆလမ်လႄႈ လွႆတႆးလႅင်း ငဝ်ႈငုၼ်းၶွင်ႇသီႇဢဝ်ၶိုၼ်းၸိုင်ႈတႆး/ တပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး RCSS/SSA ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ဝၢႆးၵိုတ်းတိုၵ်းၸွမ်း RCSS/SSA ယဝ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈၵေႃႈသိုပ်ႇသၢင်ႈသဵၼ်ႈတၢင်းဢၼ်ၼိုင်ႈ ဢၼ်လုၵ်ႉ တၢင်းမိူင်း ထႃးၵႂႃႇထိုင်ၾင်ႇၶူင်းၶၢမ်ႈၶူင်းၾၢႆႇပုၼ်ႉပဵၼ်သဵၼ်ႈတၢင်းဢၼ်သူႇၸူးမိူင်းပၼ်ႇတီႈဢၼ်ငဝ်ႈငုၼ်းၵမ်းၵမ် ၽႅၼ်ၵၢၼ်ယၼ်ႇသိုၵ်း (ၸၵၶ 17) ၶဝ်ပၵ်းဝႆႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။သဵၼ်ႈတၢင်းၼႆႉၸမ်တေယဝ်ႉသေတေပဵၼ်သဵၼ်ႈ တၢင်းၶိုၵ်ႉၶမ်ႇတႃႇၵၢၼ်သိုၵ်းလႄႈ တေပဵၼ်သဵၼ်ႈတၢင်းတေႃႉၶိူင်ႈၵွင်ႈၵၢင်ႇမၢၵ်ႇမိုဝ်ႉၸိုၼ်းယၢမ်းၽႂ်းၶၼ်တႃႇ ပၢင်တိုၵ်းၸွမ်း RCSS/SSA ၸွမ်းႁူၺ်ႈလွႆသုင်ၸွမ်းလႅၼ်လိၼ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ၼွၵ်ႈသေၼၼ်ႉယင်းပဵၼ် ၵၢၼ် ဢဝ်ႁူမ်ႇလူမ်ႇတႃႇၶူင်းၵၢၼ်လူင်းတိုၼ်းလၢင်းမိူၼ်ၽႅၼ်ၵၢၼ်သၢင်ႈၽၢႆမိူင်းတူၼ်ၼိူဝ်မႄႈၼမ်ႉၶူင်းဢၼ် ၶွမ်ႊပၼီႊၶႄႇဢၼ်လုၵ်ႉတီႈၶွမ်ႊပၼီႊယႂ်ႇလူင်မိူၼ်ၶွမ်ႊပၼီႊသၢမ်ၾႃ(Three Gorges Corporation) ဢၼ် လၵ်ႉ လူင်းပိုၼ်ႉတီႈတင်ႈတႄႇၸဝ်ႉပီ 2018 ၼႆႉယဝ်ႉ။

ပဵၵ်ႉသမ်ႉၵိုတ်းယိုဝ်းၵၼ်ယဝ်ႉသေတႃႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈတင်းၶွင်ႇသီႇဢဝ်ၶိုၼ်းၸိုင်ႈတႆး/တပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး RCSS/ SSA ၼႆႉယင်းၵႆႉလႆႈပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းၵၼ်ယူႇ။မိူဝ်ႈဝၼ်းထိ 26/09/2018 ၼၼ်ႉၵေႃႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈၶမယ 332 ဢဵၼ်ႁႅင်းမွၵ်ႈ 80 ၸႂ်ႉၶိူင်ႈလူင်သေတိုၵ်းယိုဝ်း RCSS/SSA ၼႂ်းဢိူင်ႇၵဵင်းလူမ်းၸႄႈဝဵင်းၵုၼ်ႁဵင်ဢၼ်ၽၢႆမိူင်းတူၼ် ၼိူဝ်မႄႈၼမ်ႉၶူင်း တေလုပ်ႇထူမ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵုၼ်ႁဵင်ၼႆၼၼ်ႉ ပွင်ႇဝႃႈ“ ႁဵင်ၵုၼ် ” တၢင်းၾၢႆႇတႆး ယွၼ်ႉပဵၼ် ၶူဝ်းတိုၼ်းသၽႃဝ ၶိုၵ်ႉၶႅမ်ႉၶွင်မႄႈၼမ်ႉပၢင် ဢၼ်ပဵၼ်မႄႈၼမ်ႉယႂ်ႇ မႄႈၼိုင်ႈဢၼ်လႆၶဝ်ႈၸူးမႄႈၼမ်ႉၶူင်း ၼႂ်း ၸိုင်ႈတႆး။

ၽၢႆမိူင်းတူၼ်ၼႆႉၶႄႇလႄႈထႆးႁူမ်ႈလူင်းတိုၼ်းသေပဵၼ်ၽၢႆဢၼ်ယႂ်ႇလူင်ဢၼ်ၼိုင်ႈၼႂ်းသၢမ်ၽႅၼ်ၵၢၼ်ၽၢႆၼိူဝ်မႄႈၼမ်ႉၶူင်းၼႂ်းၸိုင်ႈတႆး။ႁႅင်းၾႆးတႃႇ 90% ၼႆႉတေဢဝ်သူင်ႇၸူးမိူင်းထႆး။မိူဝ်ႈလိူၼ်ပူၼ်ႉမႃးၼၼ်ႉၵေႃႈၵေႃၵမ်ၵၢၼ်ငဝ်ႈငုၼ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ NLD ၵႂႃႇလေႇယဵမ်ႈၽၢႆသၢမ်ၾႃၽွင်းၵႂႃႇလေႇမိူင်းၶႄႇပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်။

ၵႅမ်ၸွမ်ႁၢၼ်ၶိၼ်ႇလၢႆႇၼႆႉလႆႈထုၵ်ႇလႅၵ်ႈလၢႆႈတၼ်းႁဵင်းမႃးပဵၼ်ၽူႈၵွၼ်းတိူင်းသိုၵ်းသၢမ်ၸဵင်ႇၼႂ်းလိူၼ်ဢေႊပရိူဝ်ႊ 2018 မိူဝ်ႈဢွၼ်တၢင်းပဵၼ်ၽူႈၵွၼ်းတိူင်းသိုၵ်းၸဵင်ႇႁွင်ႇဝၼ်းဢွၵ်ႇလႄႈဢွၼ်တၢင်းၼၼ်ႉပဵၼ်ၽူႈၵွၼ်းတပ်ႉၸုမ်းလူင် 99 ဢၼ်မီးၸိုဝ်ႈသဵင်ၼဝ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။မၼ်းၼႆႉလႆႈထုၵ်ႇဢမႄႊရိၵၼ်ႊႁႅတ်ႉပၢႆးမၢၵ်ႈမီးမိူဝ်ႈဝၼ်းထိ 17/08/2018 ယွၼ်ႉလႆႈႁဵတ်းၽိတ်းပူၼ်ႉပႅၼ်ပိူင်သိုၵ်းဢၼ်မၼ်းၵေႃႉဢွၵ်ႇၵႂၢမ်းသင်ႇၼႂ်းမိူင်းၵူဝ်းၸိုင်ႈတႆးပွတ်းႁွင်ႇၼႂ်းလိူၼ်ၼူဝ်ႊဝႅမ်ႊပိူဝ်ႊ 2016 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ၸိုဝ်ႈၾဵၵ်ႊပုၵ်ႊၶွင်မၼ်းၵေႃႈၺႃးၸဝ်ႈၶွင်ၾဵၵ်ႊပုၵ်ႊထွၼ်ဢွၵ်ႇပႅတ်ႈဢၼ်ၼိုင်ႈၼႂ်း 18 ၾဵၵ်ႊပုၵ်ႊသုၼ်ႇတူဝ်မိူဝ်ႈဝၼ်းထိ 27/08/2018 ယွၼ်ႉပဵၼ်ၾဵၵ်ႊပုၵ်ႊဢၼ်သၢင်ႈပၼ်ႁႃသႂ်ႇႁၢႆႉပၢႆႉသီ (Hate Speech) ၼႆၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

လွႆလမ်ၼႆႉပဵၼ်ပၢင်သဝ်းၵူၼ်းပၢႆႈၽေးမိူင်းတႆးဢၼ်ၼိုင်ႈၼႂ်းႁူၵ်းပၢင်သဝ်းၸွမ်းလႅၼ်လိၼ်တႆး-ထႆး။ပၢင်သဝ်းႁူၵ်းပၢင်မီးႁူဝ်ၵူၼ်းပၢႆႈၽေးပိုင်ႈဢိင်ယူႇသဝ်း 6,000 ပၢႆၵမ်ႈၼမ်ပဵၼ်ၼၢင်းယိင်းလႄႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ။ၸုမ်းၸဝ်ႈတႃႇၼႃႉၼွၵ်ႈမိူင်းၶဝ်တတ်းၵၢၼ်ၸွႆႈထႅမ်ၵူၼ်းပၢႆႈၽေးႁူၵ်းပၢင်သဝ်းၼႆႉမိူဝ်ႈၼႂ်းလိူၼ်ဢွၵ်ႊထူဝ်ႊပိူဝ်ႊ 2017 ပဵၵ်ႉသမ်ႉၼႂ်းမိူင်းတႆးတိုၵ်ႉပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းသိုၵ်းသိူဝ်ပႆႇၵတ်းယဵၼ်လႄႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈတိုၵ်ႉသိုပ်ႇထႅမ်ႁႅင်းသိုၵ်းႁဵတ်းႁႂ်ႈ ၵူၼ်းပၢႆႈၽေးပႆႇၸၢင်ႈပွၵ်ႈၶိုၼ်းဝၢၼ်ႈၵိူတ်ႇမိူင်းၼွၼ်းၼၼ်ႉၵေႃႈယဝ်ႉ။